نظریه یادگیری اجتماعی چیست؟

نظریه یادگیری اجتماعی بندورا جز تاثیر گذار ترین نظریات رشد و تحول می باشد. اگرچه بندورا از مفاهیم یادگیری کلاسیک استفاده کرد اما یک حیطه ی کاملا نوین را بنیان گذاشت. بندورا معتقد بود که یادگیری فقط از طریق یادگیری مستقیم اتفاق نمی افتد بلکه از طریق مشاهده که یادگیری غیر مستقیم می باشد هم ممکن است. در واقع بندورا نقص بزرگ نظریات یادگیری کلاسیک که شناخت در آن ها جایی نداشت را حل کرد و با نشان دادن یادگیری مشاهده ای بیان داشت که شناخت در یادگیری تاثیر دارد.

• مفاهیم یادگیری اجتماعی

یادگیری مشاهده‌ای

مردم می‌توانند از طریق مشاهده یاد بگیرند. بندورا در آزمایش معروف خود به نام «عروسک بوبو» نشان داد که کودکان رفتارهایی را که در دیگران مشاهده می‌کنند، یاد گرفته و تقلید می‌کنند. کودکانی که در آزمایش بندورا شرکت کرده بودند، آدم بالغی را مشاهده کردند که رفتار خشنی با عروسک بوبو داشت. هنگامی که بعداً به کودکان اجازه داده شد تا در یک اتاق دیگر به بازی با عروسک بوبو بپردازند، آنها شروع به تقلید و تکرار رفتارهای خشنی که قبلاً مشاهده کرده بودند نمودند.

بندورا سه مدل پایه از یادگیری مشاهده‌ای را تعریف کرده است:

مدل زنده، که مستلزم به نمایش گذاشتن یا انجام یک رفتار توسط فردی واقعی است.

مدل آموزشی کلامی، که مستلزم توصیف و توضیح یک رفتار است.

مدل نمادین، که مستلزم رفتار نشان داده شده شخصیت‌های واقعی یا ساختگی در کتاب‌ها، فیلم‌ها، برنامه‌های تلویزیونی یا رسانه‌های بر خط است.

تشویق درونی

محتوای فکری هر فرد برای یادگیری اهمیت دارد . بندورا خاطر نشان ساخت که عوامل خارجی و محیطی، تنها عامل موثر بر یادگیری و رفتار نیست. او عامل درونی را نیز به شکل محتوای فکری، ارضاء شخصی یا حس موفقیت، موثر می‌دانست. چنین تاکیدی بر افکار و شناخت درونی به ارتباط بخشیدن بین نظریه‌های یادگیری و نظریه‌های رشدی-شناختی کمک می‌کند. با وجودی که در بسیاری از کتاب‌های درسی،  نظریه یادگیری اجتماعی را همراه با نظریه‌های رفتاری قرار می‌دهند، بندورا خود نظریه اش را شناختی اجتماعی نام گذاری کرد که این نشان دهنده تغییر نگرش نظریه وی به سمت اهمیت دادن به شناخت می باشد.

فرایند مدل‌سازی

یادگیری لزوماً به تغییر رفتار منجر نمی‌شود. با وجودی که رفتارگراها معتقدند که یادگیری به تغییرات ثابتی در رفتار می‌انجامد اما یادگیری مشاهده‌ای بیان می دارد که افراد ممکن است یادگیری نهفته داشته باشند. به این صورت که رفتار مورد نظر یادگرفته می شود ولی بروز داده نمی شود.

تمام رفتارهای مشاهده شده به طور موثری یادگرفته نمی‌شوند. عواملی هم در مدل و هم در یادگیرنده می‌توانند در موفقیت یا عدم موفقیت یادگیری اجتماعی نقش داشته باشند. همچنین باید مراحل و نیازهای خاصی بر آورده شوند.

مراحل زیر در یادگیری مشاهده‌ای و فرایند مدل‌سازی دخالت دارند:

-توجه

توجه لازمه یادگیری است. هر چیزی که توجه شما را بر هم زند، اثری منفی بر یادگیری مشاهده‌ای خواهد داشت.

 -یاد داری

قابلیت ذخیره سازی و نگهداری اطلاعات نیز بخش مهمی در فرایند یادگیری است. عوامل متعددی می‌توانند بر یادداری تاثیر گذار باشند، امّا قابلیت بازیابی بعدی اطلاعات و عمل کردن براساس آن در یادگیری مشاهده‌ای ضرورت حیاتی دارد.

–   بازسازی

به محض آن که به مدل توجه کردید و اطلاعات را به حافظه خود سپردید، زمان انجام واقعی رفتاری که مشاهده کرده‌اید فرا می‌رسد. تمرین بیشترِ رفتار یاد گرفته شده به یافتن مهارت بیشتر منجر خواهد شد.

– انگیزه

سرانجام، برای موفقیت یادگیری مشاهده‌ای باید انگیزه کافی برای تقلید از رفتاری که مدل‌سازی شده است داشت. تشویق و تنبیه، نقش مهمی در انگیزش ایفاء می‌کنند. همان‌طور که روبروشدن با این محرک‌ها می‌تواند بسیار موثر باشد، مشاهده تشویق یا تنبیه دیگران نیز موثر است. مثلاً اگر شما ببینید که دانش‌آموز دیگری به خاطر سروقت حاضرشدن در کلاس نمره اضافی گرفته است، شما هم ممکن است هر روز چند دقیقه زودتر از قبل در کلاس حاضر شوید.

به طور خلاصه بندورا معتقد بود  که نظریه رفتاری که یادگیری را فقط منوط به تکرار و تمرین و شرطی سازی بدون درگیری شناخت می داند داری نقص جدی است، بلکه باید دانست که یادگیری به جز شیوه ی مستقیم از طریق مشاهد ( یادگیری غیر مستقیم ) هم اتفاق می افتد ، یادگیرنده باید‌ علاوه‌ بر توجه و علاقه،‌ توانایی تقلید و الگوبرداری را دارا باشد.یادگیری اجتماعی، بنا بر مشاهده و تقلید، به طور ناخودآگاه در بسیاری از افراد به صورت مثبت و منفی انجام می‌گیرد و پیامدهای ثمربخش،‌ یا زیان‌بار خود را به دنبال خواهد داشت.